تاریخچه دریانوردی در ایران و استفاده از کشتی های دست ساز برای دریانوردی در خلیج فارس قدمتی چند هزار ساله دارد. چرا که ایرانیان از زمانی كه در كنار دریا زیستند، به سوی آن كشش پیدا كردند و به زودی با ساخت شناورهای گوناگون، در دریا به رفت و آمد پرداختند و راههای بسیاری برای سفرهای دریایی یافتند. در طی این سفرها مسیرهای بسیاری برای تجارت بین بنادر خلیج فارس در شمال و جنوب آن، شبه قاره هند، و بنادر متعدد در قاره آفریقا ایجاد شد. و ایرانیان طی قرنها، کشتیهای چوبی در بنادر قدیمی خلیج فارس را، برای دریانوردی، به ویژه برای تجارت در مسیرهای مختلف، مورد استفاده قرار میدادند.
در این مسیرها انواع مختلفی از کشتیهای بادبانی رفت و آمد داشتهاند که امروزه به آنها «لنج» میگوییم اما در گذشته آنها را «جهاز» مینامیدهاند. کارشناسان و تاریخپژوهان، انواع مختلف لنجهای مورد استفاده در گذشته را بیش از 20 نوع تخمین زدهاند. اما عبور از مسیر خلیج فارس به شبه قاره هند یا آفریقا به علت گذر از اقیانوس نیاز به جهازات خاصی داشته است که این مسیر طولانی و سخت را به سلامت طی کنند. دریانوردان ایرانی از جهازی موسوم به «بوم» برای این کار استفاده میکردهاند. ابداع بوم را نمیتوان به ایرانیها نسبت داد، اما کاربرد آن از دوران گذشته در بنادر ایران و کویت رواج داشته است.
شناختهترین مکان برای ساخت بوم منطقه «مالابار» در جنوب غربی شبه قاره هند بوده است و بوم ساخت این منطقه از گذشتهای دور در میان دریانوردان ایرانی و کویتی خواهان بسیار داشته است. این ویژگی بومهای هندی تا به امروز نیز ادامه داشته و در میان دریانوردان با تجربه بنادر جنوبی کشورمان، همچنان بومهای هندی خوشنام و شناخته شده هستند.
درباره سفر گپ
سفری که دریانوردان ایرانی با جهاز بوم از ایران به هند و آفریقا میرفتهاند را به خاطر طولانی و دور بودنش «سفر گپ» مینامیدهاند و تا آنجا که تحقیقات نشان میدهد ساکنان بندر کنگ ماهرترین و شناختهشدهترین دریانوردان ایرانی در این سفر در چند قرن گذشته بودهاند.
دریانوردان ایرانی با حمل محصولاتی همچون فرش ایرانی و پسته و خشکبار و خرمای بصره و آبادان، عموما از حاشیه شمالی خلیج فارس و دریای عمان به سمت هندوستان می رفته اند و یا اگر مقصدشان شرق آفریقا بوده است ابتدا به سوی عمان و یمن و سپس آفریقا می رفته اند. دریانوردانی که به هندوستان میرفتند در بنادر شبه قاره محصولاتی مانند انواع چوب ساج و ادویهجات و منسوجات هندی را بارگیری میکردند و آنها که عازم آفریقا میشدند محصولاتی مانند چوب چندل را با خود میآوردند. سفر گپ برای ساکنان جنوب ایران مسیر دریانوردی شناخته شده ای بوده و دریانوردان با تجربه و تجار قدیمی همواره در این مسیر در رفتوآمد بودند؛ مسیری با قدمت چند هزار سال که ایران و خاورمیانه را از راه دریا به سواحل هندوستان و آفریقا مرتبط میساخت و البته تدوام این ارتباط و گذر از امواج اقیانوس تنها به وسیله بوم میسر میشد.
Persian 
English